Nasz kraj leży niemal w centrum Europy, na szlakach łączących zachód ze wschodem i północ z południem. Zdecydowana większość dróg szybkiego ruchu prowadzących do granic Polski ma połączenie z siecią drogową, o podobnych parametrach, u naszych sąsiadów.
Niektóre z tych przejść i dróg mają swój historyczny rodowód ukształtowany przed II wojną światową i zmianami granic państw po jej zakończeniu. Pamiętajmy o tym, że decyzje o nowych, transgranicznych połączeniach drogowych, w określonych parametrach technicznych i dostępności, zależą od ich lokalizacji w transeuropejskiej sieci transportowej (TEN-T). Rozmowy dotyczące realizacji przygranicznych odcinków prowadzone są na szczeblu rządowym i ministerialnym pomiędzy sąsiadującymi państwami.
Drogowe szlaki komunikacyjne odgrywają istotną rolę w obsłudze transportu międzynarodowego, zarówno wewnątrz Unii Europejskiej, jak i z państwami ościennymi. Skutki rosyjskiej agresji na Ukrainę i potrzeba zapewnienia lepszego połączenia z kluczowymi sąsiednimi państwami odzwierciedla nowe rozporządzenie w sprawie TEN-T, przyjęte przez Parlament Europejski i Radę UE z 13 czerwca 2024 r. Rozszerzono cztery europejskie korytarze transportowe, tak by objęły one też Ukrainę i Mołdawię. Jednocześnie obniżono rangę połączeń transgranicznych z Rosją i Białorusią. Przypomnijmy, że drogi wchodzące w skład sieci bazowej TEN-T powinny powstać do końca 2030 r., rozszerzonej sieci bazowej do końca 2040 r., a sieć kompleksowa do końca 2050 r.
W Polsce, jak i u naszych sąsiadów, połączenia transgraniczne realizowane są w oparciu o wewnętrzne priorytety, programy budowy dróg, jak i posiadane fundusze krajowe. Państwa członkowskie Unii Europejskiej mogą uzyskiwać dofinansowanie z funduszy wspólnotowych. W obecnej perspektywie finansowej mogą to być środki w ramach Instrumentu „Łącząc Europę” (Connecting Europe Facility – CEF) na modernizację i budowę infrastruktury położonej na transeuropejskiej sieci transportowej (TEN-T), a także z programu Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko na lata 2021-2027. W poprzedniej perspektywie były to środki z CEF i Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020.
Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad (GDDKiA) informuje:
O ile na zachodniej granicy Polski autostradą A4 przejedziemy bez kontroli, to na wschodniej czeka nas odprawa graniczna. Pomimo tego, że autostrada ma ciągłość z ukraińską M10, to trasa prowadzi przez terminal odpraw na przejściu Korczowa-Krakowiec.
W realizacji mamy odcinki dwóch dróg ekspresowych prowadzących od Lublina do przejść granicznych: Hrebenne-Rawa Ruska (S17) oraz Dorohusk-Jagodzin (S12). W tym roku ogłosimy przetargi na ostatnie dwa brakujące fragmenty S17: Łopiennik – Krasnystaw Północ oraz Zamość Sitaniec – Zamość Wschód. W zależności od daty podpisania umów na odcinki będące w realizacji, jesteśmy w trakcie procedowania decyzji ZRID lub opracowywania dokumentacji niezbędnej do złożenia wniosku o jej uzyskanie. W minionym roku podpisaliśmy też umowę na opracowanie dokumentacji projektowej dla blisko dwukilometrowego odcinka, biegnącego nowym śladem od S17 do planowanego terminala granicznego odpraw samochodów ciężarowych Hrebenne-Rawa Ruska, który realizowany będzie przez Lubelski Zarząd Obsługi Przejść Granicznych. Odcinek Tomaszów Lubelski – Hrebenne powstanie z wykorzystaniem blisko 61,3 mln euro pochodzących z CEF z puli Solidarity Lanes, która jest formą wsparcia Ukrainy jako odpowiedź na agresję Rosji.
Na ciągu drogi ekspresowej S12 budujemy obwodnicę Chełma i czekamy na wydanie decyzji ZRID dla odcinków Piaski – Dorohucza, Dorohucza – Chełm oraz Chełm – Dorohusk. Ten ostatni powstanie z wykorzystaniem środków z CEF, zarówno z puli Solidarity Lanes, jak i Mobilność Wojskowa. Dofinansowanie z pierwszej części wynosi blisko 38,2 mln euro (łączne dofinansowanie z opracowaniem dokumentacji dla terminala odpraw w Okopach oraz inwestycjami po stronie ukraińskiej w infrastrukturę przejść granicznych: Dorohusk-Jagodzin, Hrebenne-Rawa Ruska i Korczowa-Krakowiec, wynosi ponad 62,3 mln euro). Z puli Mobilność Wojskowa dofinansowanie wynosi blisko 64,5 mln euro.
Trwają także prace dokumentacyjne dla ostatniego, ok. 5-kilometrowego fragmentu S12 w okolicach Dorohuczy, dla którego za sprawą odpadów przemysłowych zakopanych w śladzie planowanej S12 musimy zmienić jej przebieg i uzyskać decyzję środowiskową.
Autostradą A2 dotrzemy obecnie do Siedlec, a w tym roku do Białej Podlaskiej. W przygotowaniu jest przedłużenie trasy do granicy z Białorusią o łącznej długości ok. 32 km. W grudniu 2024 r. ogłosiliśmy przetarg na wykonanie projektu technicznego i wykonawczego oraz budowę autostrady od Kijowca do Dobrynia i Terminala Samochodowego Koroszczyn, na którym prowadzona jest odprawa pojazdów ciężarowych. Z terminala do przejścia Koroszczyn-Kozłowicze prowadzi wydzielona droga celna. Pojazdy osobowe odprawiane są natomiast na przejściu Terespol-Brześć na DK2. Przetarg dla odcinka autostrady od Białej Podlaskiej do Kijowca planujemy ogłosić w I kwartale br. Na ostatni fragment tej trasy, od Dobrynia do granicy (6,8 km), postępowanie w sprawie decyzji ZRID zostało zawieszone w marcu 2022 r., dwa miesiące po złożeniu wniosku. Jego kontynuacja jest uzależniona od unormowania sytuacji geopolitycznej z Białorusią.
W budowie są też odcinki S19 od Białegostoku do granicy z Białorusią w Kuźnicy. Przetargi na ich realizację ogłosiliśmy jeszcze przed wojną na terenie Ukrainy. Zarówno S19, jak i odcinki A2 będą służyć rozwojowi terenów przygranicznych, a po unormowaniu sytuacji geopolitycznej także transportowi międzynarodowemu.
Drogą ekspresową S61, stanowiącą część szlaku Via Baltica, dojdziemy już do granicy z Litwą w Budzisku. Odcinek na wysokości Łomży jest obecnie jednojezdniowy, ale w tym roku kierowcy będą mieli już do dyspozycji pełnoprawną, dwujezdniową drogę ekspresową. Odcinek od Szczucina do granicy w Budzisku powstał przy dofinansowaniu blisko 380 mln euro z CEF. Po stronie litewskiej trwają prace przy budowie odcinka autostrady A5 od granicy do obwodnicy Kalwarii, które mają zakończyć się w tym roku. W ubiegłym roku Via Lietuva - odpowiednik GDDKiA na Litwie – udostępnił dalsze przebudowane odcinki trasy do Mariampola.
Do granicy z Obwodem Królewieckim, rosyjskiej eksklawy w Europie Środkowej, prowadzi jednojezdniowa droga ekspresowa S22.
Na autostradach i drogach ekspresowych przy wschodniej i północnej granicy Polski znaczny wkład w bezpieczeństwo kierowców dają parkingi (MOP) znajdujące się bezpośrednio przed przejściami granicznymi. Przykładem jest system buforujący i dozujący dojazd pojazdów do terminala odpraw w Korczowej na MOP Hruszowice na A4 i Młynach na DK94. Duże MOP-y, z miejscami postojowymi dla kilkuset pojazdów ciężarowych, powstaną na S12 koło Dorohuska i S19 na wysokości Kuźnicy. Ułatwią uporządkowanie kolejności odpraw, a docelowo system ten ma być zintegrowany z działaniami inwestycyjnymi zarządców przejść granicznych.
Źródło: GDDKiA