Mimo że Europa Środkowo-Wschodnia nie jest zbyt dużym graczem w światowym sektorze energii odnawialnej, to w latach 2018-2022 odnotowała znaczący wzrost. Region zwiększył w tym okresie moc pochodzącą z OZE o ponad 33 GW, co na koniec 2022 roku dało łącznie 115 GW. Na szczególną uwagę zasługuje tu Polska – przede wszystkim ze względu na ilość przyłączonej energii słonecznej i wiatrowej.
Polska w dalszym ciągu opiera się na elektrowniach węglowych, które wytwarzają ponad 70 proc. energii elektrycznej kraju. Stanowi to największą część spośród wszystkich krajów członkowskich Unii Europejskiej. Warto jednak zauważyć, że w ostatnich latach Polska realizowała program, który zakłada stopniowe zmniejszanie zużycia paliw kopalnych i coraz większe wykorzystanie odnawialnych źródeł energii (OZE). Sektorowi energii odnawialnej Polski, jak i całej Europy Środkowo-Wschodniej[1] przyjrzeli się analitycy EMIS (ISI Emerging Markets Group). Wnioski zgromadzono i udostępniono w raportach „Poland Renewable Energy Sector Report 2023-2024” oraz „CEE Renewable Energy Sector Report 2023-2024”.
Europa Środkowo-Wschodnia
Analitycy EMIS podkreślają, że w 2022 roku dostarczana przez Europę Środkowo-Wschodnią (CEE) moc pochodząca z odnawialnych źródeł energii – 115 GW – stanowiła zaledwie 15 proc. mocy z OZE całej Europy (globalnie było to już 3,4 proc.). Co ważne, wartość 115 GW oznacza kolejny już z rzędu wzrost wykorzystania energii odnawialnej w CEE. W 2018 roku było to 81,9 GW i od tamtej pory cały czas rośnie. Dominującym źródłem energii odnawialnej w regionie pozostają elektrownie wodne, na koniec 2022 roku zapewniały one aż 50 GW. Natomiast moce produkcyjne z energii słonecznej i wiatrowej wyniosły odpowiednio 32 GW i 26 GW.
Krajem CEE, który obecnie posiada największą moc zainstalowaną pochodzącą ze źródeł odnawialnych, jest Turcja. Kraj ten może pochwalić się aż 55,9 GW – z tego 31,6 GW pochodzi z energii wodnej, 11,4 GW z wiatru, 9,4 GW ze słońca, 1,9 GW z bioenergii, a 1,7 GW z energii geotermalnej. Warto zaznaczyć, że Turcja jest w Europie Środkowo-Wschodniej zdecydowanym liderem, jeśli chodzi o moc z energii geotermalnej (posiada 99,2 proc. całości). Pozostałymi krajami CEE, które wykorzystują ten rodzaj energii, są Chorwacja i Węgry. Posiadają zaledwie odpowiednio 0,01 GW i 0,003 GW mocy zainstalowanej.
Polska na tle CEE
Jak zaznaczyli analitycy EMIS, liderem pod względem ilości mocy zainstalowanej z OZE w Europie Środkowo-Wschodniej niezmiennie pozostaje Turcja. Na drugim miejscu znalazła się Polska, która na koniec 2022 roku posiadała 22,7 GW mocy zainstalowanej pochodzącej z OZE. Polska zajęła 10. miejsce w Europie pod względem mocy zainstalowanej z OZE i miała 3-procentowy udział w całej europejskiej mocy z odnawialnych źródeł energii. Udział ten w ostatnich 5 latach uległ podwojeniu (w 2018 roku wynosił zaledwie 1,5 proc.). Polska najlepiej wypada w segmencie energetyki słonecznej, gdzie pod względem mocy zainstalowanej zajmuje siódme miejsce w Europie, z udziałem 5 proc.
Polska z bliska – słońce i wiatr
Odnawialne źródła energii stanowiły około 40 proc. całego miksu energetycznego Polski. Jednak nawet mimo to elektrownie węglowe wytwarzały aż 70 proc. całej energii elektrycznej kraju (a odnawialne źródła energii zaledwie 20 proc.). Najwięcej mocy zainstalowanej z odnawialnych źródeł energii zapewniały farmy fotowoltaiczne – było to 19 proc. całości energii (a 49 proc. z OZE). Następne w kolejności były farmy wiatrowe z 13 proc. ogółu (i 35 proc. OZE).
Zarówno segment energii słonecznej, jak i wiatrowej odnotował w ostatnich latach znaczny wzrost. Moc instalacji fotowoltaicznych wzrosła z 300 MW w 2017 roku do 11,2 GW na koniec 2022 r. W Polsce działa obecnie ponad 1,1 mln małych instalacji fotowoltaicznych o mocy poniżej 50 kW. W 2022 roku Polska przyłączyła do sieci instalacje fotowoltaiczne o mocy 4,9 GW, co okazało się trzecią co do wielkości liczbą w Unii Europejskiej – po Niemczech i Hiszpanii.
W latach 2017-2022 Polska dodała 2,2 GW mocy w energetyce wiatrowej. Jednak tempo wykorzystania energii wiatrowej jest wolniejsze niż tej słonecznej, głównie ze względu na wprowadzenie „zasady 10H” w 2016 r. Rozporządzenie wymaga, aby turbiny wiatrowe były umieszczane w odległości co najmniej dziesięciokrotności ich wysokości od najbliższego domu lub rezerwatu przyrody.
Plany na przyszłość
W kwietniu 2023 roku polskie Ministerstwo Klimatu i Środowiska przedstawiło scenariusz Polityki energetycznej Polski do 2040 r. (PEP 2040), który wyznacza ramy transformacji energetycznej kraju. Do 2030 roku łączna moc zainstalowana z odnawialnych źródeł energii, obejmująca energię słoneczną, wiatrową, biomasę, biogaz i energię wodną, może osiągnąć 50 GW. Patrząc jeszcze dalej w przyszłość, przewiduje się, że do roku 2040 moc ta znacznie wzrośnie i osiągnie 88 GW. Ponadto Polska w coraz większym stopniu koncentruje się na energetyce jądrowej, której moc zainstalowana ma wynieść 7,8 GW docelowo na rok 2040, co pokryje około 23 proc. krajowego zapotrzebowania na energię elektryczną.
Źródła:
EMIS Insights „Poland Renewable Energy Sector Report 2023-2024”
EMIS Insights „CEE Renewable Energy Sector Report 2023-2024”
[1] W raporcie pojęcie Europy Środkowo-Wschodniej obejmuje: Bułgarię, Chorwację, Czechy, Estonię, Litwę, Łotwę Polskę, Rumunię, Słowację, Słowenię, Turcję i Węgry