W powiecie piaseczyńskim, w Lesznowoli pod Warszawą rozpoczęła się budowa Panoptikum – centralnego magazynu zbiorów muzealnych w Polsce. Dwupiętrowy budynek oddziału Narodowego Instytutu Muzeów zostanie otwarty w drugiej połowie 2025 roku.
Inwestycja zlokalizowana będzie na terenie należącym do Skarbu Państwa o powierzchni 18 ha w gminie Lesznowola, którą przy wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego nieodpłatnie przekazał Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa.
Nad poszczególnymi elementami projektu czuwał zespół ekspertów złożony zarówno z doświadczonych pracowników NIM, jak i specjalistów zewnętrznych. Projekt dla muzeów powstał przy udziale samych muzeów m.in. Muzeum Zamku na Wawelu, Muzeum Narodowego w Gdańsku czy Muzeum Narodowego w Poznaniu.
Wielofunkcyjny budynek będzie złożony z kilku wydzielonych funkcjonalnie przestrzeni:
- magazynowej – nowoczesne magazyny jedno- i dwupoziomowe z możliwością różnorodnego składowania, pomieszczenia przyjmowania i wydawania obiektów;
- pracowni – w pełni wyposażone pracownie konserwatorskie, fotograficzne i digitalizacyjne, pomieszczenia kwerend naukowych i pracy studialnej;
- przestrzeni edukacyjno-konferencyjnej – sala edukacyjna, wielofunkcyjna sala konferencyjno-szkoleniowa, sala ekspozycyjna, księgarnia;
- przestrzeni administracyjnej.
Panoptikum jako oddział Narodowego Instytutu Muzeów zapewni szeroki wachlarz usług dla muzeów z całej Polski, stanie się ważną instytucją wspierającą rozwój kadr muzealnych, zapewniającą bezpieczeństwo przechowywanych zbiorów, edukującą i ułatwiającą dostęp do kultury lokalnej społeczności.
Budynek będzie przyjazny środowisku – został zaprojektowany w taki sposób, aby spełniał warunki uzyskania certyfikatu BREEAM. Projekt zakłada również zagospodarowanie bezpośredniego otoczenia budynku, w tym organizację parku, placu zabaw, ścieżek rowerowych, alejek spacerowych, miejsc wypoczynku, dróg dojazdowych, parkingów oraz miejsc ładowania samochodów elektrycznych.
W polskich muzeach przechowuje się ok. 20 milionów muzealiów, a liczba ta stale rośnie. Tylko niewielka ich część jest eksponowana na wystawach, większość znajduje się w magazynach. Tylko największe muzea dysponują przestrzenią magazynową o warunkach klimatycznych gwarantujących bezpieczeństwo zbiorów, nieliczne zaś posiadają własne pracownie konserwatorskie i digitalizacyjne.
Idea powstania Panoptikum – centrum kompetencji dla muzeów, wzorowanego na podobnych funkcjonujących m.in. w Danii, Holandii czy Finlandii, narodziła się w Departamencie Dziedzictwa Kulturowego Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego i była odpowiedzią na realne potrzeby polskich muzeów. Jej realizację powierzono ówczesnemu Narodowemu Instytutowi Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów (obecnie Narodowy Instytut Muzeów). W 2022 roku przeprowadzono postępowanie przetargowe, które wyłoniło generalnego wykonawcę budynku w systemie „projektuj i buduj”.
Szacunkowa wartość inwestycji to ok. 200 mln zł. Przygotowywana od dłuższego czasu właśnie wchodzi w fazę realizacji.