Po oddaniu ponad 319 tys. mkw. GLA powierzchni, całkowita podaż w sektorze centrów handlowych na koniec 2022 roku wyniosła ponad 12,7 mln mkw. GLA, a nasycenie powierzchnią osiągnęło 327 mkw. na 1 000 mieszkańców. Rok 2022 zapamiętany zostanie jako rok licznych wyzwań dla branży handlowej. Wojna w Ukrainie, wzrost cen surowców oraz wysoka inflacja miały znaczący wpływ na zmniejszenie wydatków Polaków na zakupy oraz usługi, a co za tym idzie, również na kondycję firm handlowych. Z drugiej jednak strony wielu deweloperów oraz sieci handlowe sprostało tym wyzwaniom i z sukcesem dostosowało się do nowych warunków.
Podaż w małych miastach górą
W 2022 roku oddano do użytku 27 obiektów handlowych, a 10 rozbudowano, przy czym ponad 60% nowo oddanej powierzchni handlowej powstało w miastach poniżej 100 tys. mieszkańców. Do największych otwarć zaliczyć należy parki handlowe: Karuzela Kołobrzeg (30 tys. mkw.) oraz dwa obiekty Atut w Krakowie – przy ulicach Bunscha (25 tys. mkw.) i Galicyjskiej (23 tys. mkw.).
– Mniejsze ośrodki miejskie wciąż cieszą się zainteresowaniem deweloperów, którzy lokują tam swoje inwestycje handlowe. Parki handlowe i centra zakupowe budowane w małych miastach, umożliwiające korzystanie z usług, handlu i gastronomii w sąsiedztwie miejsca zamieszkania, są wciąż atrakcyjne dla ich mieszkańców i pozwalają na realizację wszystkich podstawowych potrzeb w jednym miejscu – mówi Magdalena Chruściel, Dyrektor w Dziale Powierzchni Handlowych w Colliers.
Na dostępną podaż powierzchni handlowej wciąż wpływają losy obiektów, w których głównym najemcą były hipermarkety brytyjskiej sieci Tesco. W 2022 roku w efekcie przebudowy dawnych hipermarketów powstały trzy parki handlowe: Aniołów Park w Częstochowie (17,5 tys. mkw.), Karuzela Puławy (14 tys. mkw.) oraz Cuprum Park w Lubinie (13 tys. mkw.), a także sklepy DIY Castorama w Stalowej Woli oraz Leroy Merlin w Warszawie. Z kolei dawne Tesco w Szczecinie przeznaczono na cele magazynowe.
Debiuty i wyjścia z rynku
W 2022 roku na polskim rynku zadebiutowało 12 marek, a w wśród nich odzieżowa sieć Outhorn, która w marcu uruchomiła pierwszy sklep stacjonarny w CH Focus w Budgoszczy, sieć drogerii DM Drogerie Markt, marki perfumeryjne (Aromas Artesanales, Diptyque, Jo Malone), odzieżowe (Philipp Plein, Gudi Home, Jott), a także firma jubilerska Lovisa. W Zgorzelcu, Wrocławiu oraz Warszawie otwarto lokale ukraińskiej sieci Lviv Croissants.
– W 2023 roku możemy spodziewać się kolejnych debiutów ukraińskich marek, a te działające już w Polsce będą prowadzić ekspansję. Ich aktywność będzie widoczna w wielu sektorach, w tym w gastronomii, modzie czy usługach – mówi Wojciech Wojtowicz, Analityk w Dziale Doradztwa i Badań Rynku w Colliers.
W konsekwencji wojny w Ukrainie z polskiego rynku zniknęły marki z kapitałem rosyjskim. Sankcjami objęta została sieć sklepów Go Sport, w efekcie czego złożyła wniosek o upadłość, a syndyk masy upadłościowej wybrał na początku 2023 roku ofertę brytyjskiego funduszu Frasers Group. O zakończeniu działalności poinformowała również sieć dyskontów Mere.
Z Polski wycofały się też sieci Orsay oraz Sfera, a wniosek o upadłość złożyła sieć TXM Textil Market. W grudniu zamknięty został jedyny salon marki Hollister w Polsce, zlokalizowany w warszawskim centrum handlowym Westfield Mokotów.
Nowe koncepty
W ubiegłym roku przybyło również sklepów typu pop-up, czyli tymczasowych sklepów ze zmieniającą się lokalizacją. W centrach handlowych otworzyły je m.in. UNIQLO, Kapsula, Miloo Home, Diptyque, „Vogue Polska”, Wydawnictwo Osnova, DVBLS, Prysznic Modowy oraz Tchibo, poza nimi - marka Yes (w sezonie letnim w Gdyni).
– Na kierunek rozwoju rynku handlowego w Polsce duży wpływ ma wpomiany trend, którego ideą jest zapokajanie swoich potrzeb w pobliżu miejsca zamieszkania. Dostrzegły go także działające sieci i aby odpowiedzieć na oczekiwania klientów, opracowały koncepty dedykowane mniejszym ośrodkom. I tak w sierpniu w warszawskiej dzielnicy Ursus otworzył się pierwszy sklep Castorama w formacie Express o powierzchni do 500 mkw. Odnotować należy także powstanie nowych konceptów znanych marek sieci spożywczych, np. Lewiatan w chwilę czy Biedronka ultra mini. Z kolei sieć Żabka ogłosiła również koncept placówek typu drive, przeznaczonych dla kierowców samochodów – mówi Wojciech Wojtowicz.
E-commerce podbija rynek
W 2022 roku odnotowano kolejny wzrost udziału sprzedaży e-commerce w handlu detalicznym. Zgodnie z danymi GUS, wahał się on między 8,4% w lipcu do 11,9% w listopadzie, a wejście w życie dyrektywy Omnibus – cyfrowej oraz towarowej – uregulowało informacje o cenach produktów i zmieniło zasady dotyczące rękojmi oraz gwarancji konsumenckiej.
– Rozwój e-commerce w 2022 roku wiązał się również ze wzrostem liczby automatów paczkowych. Najwięcej lokalizacji mają spółki InPost (blisko 20 tysięcy paczkomatów) i Allegro (ok. 3 tysiące urządzeń). Co ciekawe, oprócz wolnostojących automatów paczkowych coraz częściej możemy spotkać te lokowane w budynkach - zarówno w lokalach dostępnych z ulicy, jak i w centrach handlowych. To efekt dążenia sprzedawców do zaspokajenia oczekiwań klientów. Dziś liczy się bowiem szybkość dostaw. Allegro poszło o krok dalej i wprowadziło dostawy tego samego dnia do automatów paczkowych – zaznacza Dominika Jędrak, Dyrektor Działu Doradztwa i Badań Rynku w Colliers.
Usługi szybkiej sprzedaży i dostawy w mniej niż 30 minut funkcjonują także na rynku spożywczym. W 2022 roku na rynku q-commerce odnotowano start usługi Barbora Express, a właściciel sieci sklepów Żabka uruchomił sklep e-grocery Delio.
– Należy jednak zaznaczyć, że w 2023 roku w sektorze e-commerce ważnym aspektem będzie wpływ procesów dostaw i zwrotów na środowisko oraz rosnąca świadomość konsumentów w tej kwestii. Spodziewany jest dalszy wzrost udziału technologii w dostarczaniu klientom najwyższej jakości usług – dodaje Dominika Jędrak.
Ponad 13 mln mkw. w 2023?
W budowie lub w trakcie prac modernizacyjnych znajduje się obecnie ok. 280 tys. mkw. GLA., z czego ok. 60 proc. powierzchni stanowią parki handlowe w miastach poniżej 100 tys. mieszkańców. Wśród największych, których otwarcie planowane jest w 2023 roku, wymienić można Bawełniankę w Bełchatowie oraz Fort Wola w Warszawie (oba po ok. 23 tys. mkw.).
Na rynku pojawią się także kolejne nieruchomości typu mixed-use. W pierwszej połowie tego roku otwarta ma zostać przestrzeń Food Hall Montownia w projekcie wielofunkcyjnym Doki na terenie Młodego Miasta w Gdańsku. W Gdyni trwa budowa kompleksu Gdynia Waterfront, natomiast w Łodzi realizowane są projekty takie, jak Fuzja oraz Widzewska Manufaktura. W Warszawie w dzielnicy Praga-Północ zapowiedziano zaś inwestycję Drucianka Campus dewelopera Liebrecht & wooD.
Kolejne wyzwanie
Po dwóch latach zmagań rynku handlowego z efektami pandemii COVID-19, wzrostami kosztów budowy oraz eksploatacji obiektów w 2023 roku dodatkowym czynnikiem, który może wpłynąć na poziom opłat eksploatacyjnych i kosztów prowadzenia działalności gospodarczej jest zatwierdzony plan wzrostu stawek płacy minimalnej w Polsce. Jednocześnie wzrost cen energii może zwiększyć znaczenie efektywności energetycznej budynków i przyspieszyć wprowadzanie innowacyjnych rozwiązań, skupionych wokół inicjatyw ESG. Przykładem takich działań jest instalacja paneli fotowoltaicznych zasilających budynki. Spodziewane są również przebudowy i renowacje obiektów, które mają na celu ograniczenie zużycia energii oraz emisji dwutlenku węgla.