Polskie miasta i regiony zyskają ponad 2 tys. km nowych linii kolejowych

Projekt Zintegrowanej Sieci Kolejowej, realizowany na zlecenie Ministerstwa Infrastruktury przez Centralny Port Komunikacyjny i PKP Polskie Linie Kolejowe, przeszedł z fazy konsultacyjnej do etapu analiz. Eksperci opracują i zweryfikują ok. 10 możliwych scenariuszy modernizacji i rozbudowy sieci kolejowej w Polsce. Już dziś wiadomo, że biorąc pod uwagę inwestycje CPK i PLK, istniejąca infrastruktura docelowo powiększy się łącznie o ponad 2 000 km nowych odcinków, czyli więcej niż zakładano w ramach budowy „szprych” CPK. Ok. 1 000 km nowych linii kolejowych ma powstać do 2035 r.

Bilans dotychczasowych prac nad ZSK

Zintegrowana Sieć Kolejowa (ZSK) to projekt, którego celem jest opracowanie długoterminowego i stabilnego planu rozwoju polskiej sieci kolejowej po 2035 r. Co ważne, rozwoju opartego o szerokie konsultacje w regionach (we wszystkich 16 urzędach marszałkowskich) oraz uwzględniającego potrzeby Polski lokalnej (bezpośredniego i pośredniego dostępu każdego powiatu do kolei dalekobieżnej), a także biznesu logistycznego, obronności państwa (infrastruktura „dual use”) i powiazań transgranicznych.

– ZSK to projekt, który łączy, a nie dzieli. Nie było jeszcze w Polsce przedsięwzięcia kolejowego, które w fazie badań i analiz korzystałoby z wiedzy i doświadczeń tak wielu różnych środowisk. Dzięki temu wiemy dziś, że lansowany wcześniej system monocentryczny (czyli kolejowych „szprych”) nie byłby w przypadku Polski optymalnym rozwiązaniem. Wręcz przeciwnie: potrzebujemy więcej kolejowych połączeń międzyregionalnych, które lepiej wpiszą się w siatkę osadniczą Polski i obsłużą potrzeby transportowe mieszkańców – mówi Maciej Lasek, pełnomocnik rządu ds. CPK.

CPK

Szczegółowy plan rozwoju kolei powstanie z uwzględnieniem istniejących połączeń o znaczeniu lokalnym, regionalnym i dalekobieżnym, skupiając się na koniecznym uzupełnieniu brakujących odcinków.

CPK

W ramach zakończonej fazy konsultacyjno-warsztatowej ZSK – podczas spotkań w 16 urzędach marszałkowskich oraz trzech specjalistycznych paneli eksperckich – opracowano ponad 1 000 odcinków linii kolejowych przechodzących przez 185 ośrodków miejskich. W tej fazie projektu wzięło udział ponad 700 uczestników, w tym ponad 600 samorządowców, przewoźników, przedstawicieli uczelni, lokalnych stowarzyszeń itd., 42 podmioty z sektora logistyki, 12 instytucji związanych z bezpieczeństwem kraju, a także dwa rządowe think-tanki – Ośrodek Studiów Wschodnich (OSW) i Instytut Rozwoju Miast i Regionów (IRMiR).

Pierwsze wnioski z ZSK i co dalej

W rozpoczętym już etapie analitycznym ZSK merytorycznej weryfikacji zostanie poddanych ok. 8 000 km proponowanych nowych linii kolejowych i ok. 10 scenariuszy rozwoju, w tym wniesiony przez poprzedni zarząd spółki model kolejowych „szprych”. W tym procesie wykorzystane będą specjalistyczne narzędzia analityczne m.in. takie jak Pasażerki Model Transportowy (PMT).

– Analizy trwają, ale pierwsze płynące z ZSK wnioski pozwalają określić skalę docelowych inwestycji kolejowych na co najmniej 2 000 km nowych linii, z czego połowa powinna powstać do 2035 r. Zakładamy, że połączenia kolejowe mają zyskać do tego czasu wszystkie ośrodki miejskie o charakterze subregionalnym i wyższym. Prace nad ZSK potwierdziły konieczność budowy sieci kolejowej w modelu policentrycznym, a nie monocentrycznym (czyli w układzie „pajęczyny”, a nie „szprych”). Regiony potrzebują połączeń między sobą, a nie tylko z centrum kraju – mówi Piotr Malepszak, wiceminister infrastruktury.

W trwającej fazie analiz zdefiniowano sieć ponad 1 000 odcinków kolejowych (nowych i istniejących) między ośrodkami regionalnymi i kluczowymi punktami istniejącej sieci kolejowej.

Ponadto eksperci zdefiniowali katalog ponad 30 cech opisujących poszczególne odcinki, uwzględniając w nich m.in.:

• zagospodarowanie przestrzenne,

• ukształtowanie terenu,

• konieczność budowy skomplikowanych obiektów inżynierskich,

• szacunkowe koszty.

REKLAMA

W kolejnym kroku – na podstawie oceny poszczególnych odcinków i z uwzględnieniem celów strategicznych dla transportu kolejowego – zdefiniowane zostaną scenariusze ZSK w długookresowym horyzoncie, którym przypisane zostaną korytarze kolejowe, utworzone ze zdefiniowanych odcinków sieci i uzupełnione o nowe funkcjonalne połączenia. W przypadku każdego ze zdefiniowanych scenariuszy przeprowadzone zostaną szczegółowe analizy, które stanowić będą podstawę do dalszych ocen – m.in. analiz popytowych, ekonomicznych i przestrzennych.

Na zakończenie fazy analitycznej ZSK do prac nad rekomendacją i ostatecznym wyborem optymalnych rozwiązań rozwojowych przystąpi Rada Naukowa składająca się z 19 naukowców i ekspertów z różnych dziedzin. Finalnie projekt ZSK ma się przyczynić do opracowania wkładu merytorycznego do aktów prawnych definiujących strategiczne plany rozwoju kolei w Polsce po 2035 r.

– W porównaniu z poprzednim zarządem zmieniliśmy podejście do projektów kolejowych. Zamiast opierać się na wizji jednego człowieka, postawiliśmy na wypracowanie kilku scenariuszy poprzez szeroko zakrojone branżowe i regionalne konsultacje. Teraz te pomysły na nowe połączenia i linie kolejowe przechodzą szczegółową ocenę i są poddawane analizom. Brak porozumienia zamieniliśmy na dobrą współpracę z PLK SA, na wszystkich stycznych projektach CPK z istniejącą infrastrukturą – mówi Piotr Rachwalski, członek zarządu CPK ds. kolei.

Jak dodaje, jest też dobra informacja dla branży budowlanej.

– Zamierzamy budować nowe linie także po zakończeniu projektu “Y”: Warszawa – CPK – Łódź – Poznań / Wrocław. Potrzebujemy potencjału polskich firm w budownictwie kolejowym na kilka kolejnych dekad – podkreśla Piotr Rachwalski.

ZSK a najbliższe inwestycje PLK SA

Prace nad nowym, kompleksowym podejściem do planowania polskiej sieci kolejowej w ramach ZSK aktywnie wspiera spółka PLK SA, która jako krajowy zarządca istniejących linii odpowiada za utrzymanie i modernizację niemal 19 tys. km istniejących linii.

– Współpraca PLK z CPK jest kluczem do wypracowania optymalnych rozwiązań. Tłumaczę skrót ZSK jako: Zespół, Synergia, Klarowność. Zespół to właśnie połączenie sił obu spółek. Synergia to wielowymiarowe konsultacje, które przeprowadziliśmy. Klarowność to dla mnie brak założonej z góry „tezy”, której przy ZSK nie było, i wsparcie Rady Naukowej, która mam nadzieję, potwierdzi lub skoryguje kierunek naszego myślenia o budowie spójnej i wydajnej sieci kolejowej w Polsce – mówi Maciej Kaczorek, członek zarządu i dyrektor strategii i rozwoju PLK.

CPK

Część najważniejszych wniosków płynących z warsztatów organizowanych w ramach ZSK w stolicach wszystkich województw spółka PLK zrealizuje jeszcze przed 2035 r. Tak będzie m.in. w przypadku budowy dodatkowego toru z Pruszcza Gdańskiego do stacji Gdańsk Główny, zwiększenia przepustowości na posterunku odgałęźnym Regalica na linii 351, realizacji Zachodniej Kolejowej Obwodnicy Szczecina (w ramach poprawy dostępności do portów w Szczecinie i Policach) i budowy Magistrali Zachodniej w województwie lubuskim m.in. przez Gorzów Wielkopolski, Zieloną Górę, Międzyrzecz, Sulechów i Świebodzin.

CPK

Wyniki ZSK do końca I kw. 2026 r.

Projekt ZSK nigdy nie miał na celu wykluczenia żadnego z dotychczas planowanych projektów CPK, a żadna z rozpoczętych inwestycji nie została przerwana. Jak wynika z pierwszych analiz, już do 2035 roku sieć kolejowa w Polsce rozrośnie się do 20 tys. km, w tym 1 000 km nowych linii:

linia „Y”Warszawa – CPK – Łódź – Poznań/Wrocław,Katowice – Ostrawa,Podłęże – Piekiełko,Ełk – Trakiszki(Rail Baltica),odcinki PLK w ramach programu Kolej+.

Po roku 2035 rozpocznie się dalsza systematyczna rozbudowa sieci kolejowej zarówno KDP, linii dla konwencjonalnej kolei dalekobieżnej, jak i regionalnej, oparta już o finalne wnioski płynące z prac nad ZSK, które poznamy w I kwartale 2026 roku.