W myśl obowiązującego prawa Warszawa jest zobowiązana w przyszłym roku utworzyć strefę czystego transportu, która ograniczy wjazd do centrum najbardziej zanieczyszczającym powietrze pojazdom. Zakaz obejmie jedynie starsze niż 28-letnie samochody benzynowe i ponad 19-letnie pojazdy z silnikiem Diesla. Według danych stanowią one dziś ok. 3 proc. aut na stołecznych drogach, a odpowiadają nawet za ponad 20 proc. komunikacyjnych zanieczyszczeń powietrza.
Zarówno obszar strefy czystego transportu w stolicy, terminy jej wprowadzania, jak i wymogi czy też wyjątki dla wybranych grup osób czy pojazdów są przedmiotem warszawskich konsultacji społecznych, które potrwają do 25 kwietnia.
Kraków, Wrocław, Warszawa
Strefa czystego transportu to wydzielony obszar, po którym mogą poruszać się wyłącznie pojazdy spełniające odpowiednie normy emisji spalin (tzw. normy Euro, które są powiązane z datą produkcji pojazdu). SCT to stosowany w Europie od lat skuteczny sposób na poprawę jakości powietrza w miastach oraz dbania o zdrowie mieszkańców. W Europie funkcjonuje już ponad 320 stref czystego transportu. W Polsce uchwałę o utworzeniu SCT na terenie miasta przyjął już Kraków – tam strefa w łagodnej wersji zacznie obowiązywać od 1 lipca 2024 r. Własny projekt SCT pod koniec grudnia 2022 r. zaprezentowały także władze Wrocławia.
Dwa warianty wprowadzenia SCT
Eksperci Międzynarodowej Rady ds. Czystego Transportu (ICCT) w nowym opracowaniu „Warszawska strefa czystego transportu: potencjalne korzyści dla jakości powietrza i zmiany dla kierowców” przygotowali dwa scenariusze stopniowego wdrażania strefy czystego transportu w Warszawie na lata 2024-2032. W obydwu wariantach warszawska SCT zaczęłaby działać w 2024 r. ograniczając wjazd samochodom z silnikiem Diesla niespełniającym normy Euro 4 (starszym niż 19 lat) i pojazdom benzynowym niespełniającym normy Euro 2 (starszym niż 28 lat). Zgodnie z szacunkami, strefa w pierwszym etapie dotknęłaby zaledwie 3 proc. samochodów osobowych – powodując jednak spadek samochodowych emisji tlenków azotu (NOx) do 11 proc. i pyłów (PM) do 23 proc.
Kolejny etap ograniczyłby wjazd do niej 8 proc. samochodów osobowych - przełożyłoby się to na spadek samochodowych emisji tlenków azotu (NOx) o 29 proc. i pyłów (PM) o 56 proc. w porównaniu z sytuacją bez utworzenia SCT. W zależności od wybranego wariantu, jego wprowadzenie mogłoby mieć miejsce w 2025 lub 2026 r. Podobnie wyglądałyby kolejne kroki wprowadzane stopniowo do 2035 r., jednak najbardziej zauważalny byłby spadek szkodliwych emisji w pierwszych latach funkcjonowania strefy czystego transportu.
W kolejnych latach normy emisyjne byłyby stopniowo zaostrzone (w wariancie optymalnym co dwa lata, w przyspieszonym co roku), prowadząc do dalszych spadków emisji i poprawy jakości powietrza w Warszawie.
Stare ropniaki trują Warszawę
Opublikowany w kwietniu 2022 r. raport TRUE initiative, oparty na badaniach teledetekcyjnych emisyjności blisko 150 tys. pojazdów poruszających się po ulicach Warszawy jesienią 2020 r. wykazał, że emisje spalin z samochodów powiązane są wprost z ich wiekiem. Zwłaszcza niewielka grupa starych aut z silnikiem Diesla odpowiedzialna była za nieproporcjonalnie duże zanieczyszczenia. Jednocześnie znaczna część pojazdów emitowała ich więcej niż wynikało to z ich specyfikacji technicznej. Zjawisko to również występowało najczęściej w przypadku starych samochodów.
Pomiary ICCT z jesieni 2020 r. wykazały, że pojazdy z silnikiem Diesla, które obecnie mają 10 lat lub więcej (posiadające certyfikat Euro 4 i niższy), wykazywał rzeczywistą emisję zanieczyszczeń znacznie wyższą niż limity określone w przepisach. Były odpowiedzialne za łącznie ok. 40 proc. emisji tlenków azotu (NOx) i 60 proc. emisji pyłów (PM) pochodzących z ruchu samochodowego. Jednocześnie pojazdy te stanowiły mniej niż 15 proc. floty wszystkich samochodów osobowych w Warszawie. Dlatego proponowany projekt SCT zakłada priorytetowo wycofanie starszych pojazdów z silnikiem Diesla (poniżej normy Euro 4), które mają nieproporcjonalny wpływ na zanieczyszczenie powietrza w Warszawie i relatywnie łagodne normy emisyjne dla pojazdów benzynowych (poniżej Euro 2).
Jak opracowano rekomendowane warianty wprowadzania SCT
Proponowane harmonogramy wprowadzenia strefy czystego transportu w Warszawie zostały przygotowane w oparciu o wskaźniki zanieczyszczeń pochodzące z pomiarów faktycznych emisji w 2020 roku oraz – modelowany dla danego roku – skład floty samochodowej w Warszawie. Warto pamiętać, że cały czas mieszkańcy wymieniają pojazdy na nowsze i mniej emisyjne. Ten proces będzie zachodził nadal, także pod wpływem innych czynników niż wprowadzenie strefy czystego transportu. Model wykorzystywany do prognozowania przyszłego składu floty pojazdów uwzględnia wpływ wszystkich czynników.
Źródło: Urząd m.st. Warszawy