Rok 2012 jest rekordowym dla branży budowlanej pod względem wysokości przychodów. Jednocześnie, niesie ze sobą szereg wyzwań związanych z niestabilną sytuacją tego sektora. Jednym z kluczowych czynników mających wpływ na przetrwanie firm budowlanych jest skuteczne i kompleksowe zarządzanie projektami. Najwięcej pracy będą wymagały aspekty związane z ryzykiem oraz zintegrowanym zarządzaniem projektem – to główne wnioski z badania „Polskie firmy budowlane 2012. Badanie poziomu dojrzałości zarządzania projektami budowlanymi” przygotowanego przez firmę doradczą Deloitte.
Budownictwo jest trzecim największym sektorem polskiej gospodarki po przemyśle oraz handlu. Jego udział w wytwarzanym PKB wyniósł w 2011 roku 7,06 %. W kwietniu 2012 roku zatrudnienie w branży budowlanej stanowiło 9% ogółu pracujących w sektorze przedsiębiorstw. W ostatnim czasie, sektor budowlany zanotował spadek liczby podmiotów o 7,1 % od 2010 do I kwartału 2012 roku. Branża notuje także wysokie tempo upadłości, w okresie od stycznia do maja bieżącego roku upadło 300 firm budowlanych. Natomiast średni wskaźnik ogólnego zadłużenia dla 8 największych spółek z indeksu WIG-BUDOW wynosi 60% ich wartości.
Z badania Deloitte wynika, że przeciętna spółka budowlana funkcjonująca na polskim rynku znajduje się na etapie tworzenia standardów i doskonalenia najlepszych praktyk w zakresie zintegrowanego zarządzania projektem budowlanym. Obszar ten ma kluczowe znaczenie, ponieważ spójność w zarządzaniu pozwala na realizację projektu zgodnie z zaplanowanym harmonogramem.
„Firmy uczestniczące w naszym badaniu relatywnie niżej niż inne obszary oceniły poziom zaawansowania procesów zintegrowanego zarządzania projektem. Może to wynikać z faktu, że w ostatnich latach wiele spółek weszło w fazę szybkiego wzrostu. Złożoność realizowanych przedsięwzięć spowodowała wzrost potrzeby integracji wielu obszarów. Odbywa się to w ramach zarządzania projektami budowlanymi i dopasowania procesów oraz rozwiązań projektowych wdrażanych przez spółki do tempa ich rozwoju. Narzędziami, które wspierają zintegrowane zarządzanie są rozwiązania IT pozwalające na stałe monitorowanie poszczególnych elementów projektów. Na polskim rynku nadal mało firm inwestuje w tego typu usprawnienia” – mówi Daniel Martyniuk, Starszy Menedżer w Dziale Konsultingu Deloitte.
Jednym z najwyżej ocenianych aspektów związanych z projektami budowlanymi jest zarządzanie jego kosztami, które obejmuje m.in. określanie budżetu i jego kontrolę. Średni wskaźnik dojrzałości dla tego obszaru wyniósł 3,77. Równie wysoką ocenę uzyskało zarządzanie finansami – 3,74, które obejmuje m.in. planowanie i administrację finansową oraz kontrolę. Aż 33% spółek z udziałem kapitału zagranicznego zadeklarowało najwyższy poziom procesów zarządzania finansami w projekcie, co świadczy o rozbudowanym systemie planowania i kontroli. Największym wyzwaniem firm budowlanych nadal są problemy z płynnością. Biorąc pod uwagę średni czas rozliczenia projektu, który wynosi ok. 6 miesięcy oraz strukturę finansowania, w której głównym elementem są kredyty, właściwe zarządzenie finansami jest kluczowym czynnikiem powodzenia projektu.
Wyniki badania Deloitte wskazują, że polskie spółki budowlane mają świadomość najlepszych praktyk i starają się je stosować w swojej działalności. „Wiele firm budowlanych działających na polskim rynku relatywnie wysoko ocenia swój poziom dojrzałości zarządzania projektami budowlanymi (średnia 3,5 w skali 1 do 5). Najwyższą dojrzałością procesów zarządzania projektami budowlanymi charakteryzują się spółki z kapitałem zagranicznym, notowane na GPW o przychodach przewyższających 500 mln złotych. Firmy z rozwiniętymi technikami zarządzania projektami cieszą się silniejszą pozycją na rynku i lepszymi wynikami finansowymi. Inwestycja w poprawę dojrzałości zarządzania projektami budowlanymi powinna się więc bezpośrednio przełożyć na lepsze zarządzanie strukturą kosztów i harmonogramem prac projektowych, a także poprawić wiarygodność firm na rynku” – podkreśla Maciej Krokosiński, Menedżer w Dziale Audytu Deloitte.
Średni wskaźnik dojrzałości polskich firm dla obszaru zarządzania komunikacją w projekcie wyniósł 3,23. Co czwarta badana spółka deklarowała kompletny brak lub niski poziom rozwoju procesów przekazywania informacji do interesariuszy. Zadaniem ekspertów Deloitte, przedsiębiorstwa powinny skupić się nie tylko na komunikowaniu, ale także na zarządzaniu oczekiwaniami tej grupy. Ważne jest także kompleksowe wykorzystanie dostępnych kanałów, które pozwalają nie tylko na przekazywanie wiadomości, ale także odbieraniu informacji zwrotnych.
Jednym z wyżej ocenianych obszarów zarządzania projektami budowlanymi jest zarządzanie zamówieniami, które obejmuje m.in. planowanie i realizację oraz administrowanie procesem zamówień. Aż 92% respondentów wskazywało na trzy najwyższe poziomy dojrzałości pod tym względem, co potwierdza powszechną znajomość i stosowanie najlepszych praktyk. Szczególnie wysoki stopień zaawansowania w tym obszarze deklarowały spółki bez udziału zagranicznego kapitału. Wynika to z długoletniego doświadczenia na rynku lokalnym, umożliwiającego wypracowanie trwałych relacji z dostawcami, a co za tym idzie efektywnego zarządzania realizacją zamówień.
Zarządzanie procesem roszczeń na projekcie, które dotyczy identyfikacji, zapobiegania i monitorowania zostało ocenione na 3,28. W tym obszarze kluczowe jest wprowadzenie bieżącego monitoringu zasadności roszczeń, a także stałej komunikacji z inwestorem, który chcąc utrzymać tempo prac, będzie bardziej skłonny do dialogu i ewentualnej akceptacji kwot podlegających roszczeniom.
Pomimo relatywnie wysokiej oceny dojrzałości niektórych obszarów, analiza wyników badania identyfikuje szereg rejonów gdzie dalszy rozwój i doskonalenie jest konieczne. Obszar, w którym spółki budowlane mogą upatrywać potrzebę zmian i dalszych usprawnień to m.in.: zarządzanie ryzykiem. „Jest to zrozumiałe w obliczu niepewności i zmian cen podstawowych surowców używanych w budownictwie, a także ryzyk kontraktowych, towarzyszących zwłaszcza dużym projektom infrastrukturalnym. Dodatkowo, niższy w stosunku do innych obszarów, poziom dojrzałości procesów zarządzania roszczeniami i komunikacją z inwestorami potwierdza, że spółki w ostatnich latach niewystarczająco rozwijały się w tych obszarach i widzą potrzebę dalszych zmian” – mówi Daniel Martyniuk z Deloitte.
* * *
Nota metodologiczna
Celem badania „Polskie firmy budowlane 2012. Badanie poziomu dojrzałości zarządzania projektami budowlanymi” była analiza poziomu dojrzałości zarządzania projektami budowlanymi w spółkach realizujących terminowe kontrakty budowlane w Polsce. Badanie zostało przeprowadzone w marcu i kwietniu 2012 r. na zlecenie Deloitte przez firmę badawczą Millward Brown SMG/KRC. Respondentami byli przedstawiciele 39 firm z sektora usług budowlanych (próba wynosiła 70 firm). Badanie zostało przeprowadzone w oparciu o kwestionariusz samooceny, respondenci określali poszczególne obszary jednym z pięciu poziomów dojrzałości.